منطق

بخش منطق از پیش‌نویس‌های نظام ینا نمودار کوشش فکری هگل است برای بازسازی بنیاد‌های منطقی متافیزیک در دورانی که متافیزیک از جایگاه بلند خود به زیر کشیده شده بود. اگرچه کانت متافیزیک دکارت، لایب‌نیتس و ولف را با هدف گرفتن مبانی منطقی آنها مورد سنجش قرار داده بود اما پاشنه‌ آشیل سنجش‌گری‌های خود او نیز در منطق او و در بخش استنتاج ترافرازنده قرار داشت. فیشته و شلینگ از رهیافتی شناخت‌شناسانه و با دریافت‌های متفاوتی که از امر مطلق و اینهمانی سوژه و ابژه داشتند با مسأله روبه‌رو شدند. در این دفتر، هگل کار خود را با بازنگری در جدول مقولات کانتی آغاز می‌کند و با طرح تمایز میان عدم ‌تناهی راستین و عدم ‌تناهی نا‌اصل، مفهوم عدم تناهی را در فلسفه فیشته برای اولین بار به صراحت مورد ارزیابی قرار می‌دهد؛ و در پرتو این سنجش است که به تبیین تازه‌ای از نسبت هستی (جوهریت، علّیت و …)، نسبت اندیشه (داوری، قیاس و …) و تناسب (تعریف، فعل شناخت و …) می‌رسد. باری اگر متافیزیک دانش امر مطلق است هر گونه صورت‌بندی جدیدی از آن تنها بر بنیاد منطقی ممکن است که از یک‌سو فهم تازه‌ای از فعل شناخت عرضه کند و از سوی دیگر «به صورت تا سر حد انضمامیت مطلق آن ساخت بخشد».