تهافت التهافت

دربارۀ کتاب

ابوالوليد محمدبن رشد كتاب تهاف تالتهافت را در پاسخ به تهاف تالفلاسفۀ غزالی به رشته تحرير درآورده است، تا«نشان دهد كه بيشتر آنچه غزالی در كتابش آورده است از ارزش تصديقی و اقناعی برخوردارند و به مرتبه يقين و برهان نمی رسند». غزالی در بيست مسأله بر فلاسفه خرده گرفته در سه مورد حكم به تكفير ايشان داده است. ابن رشد يک به يک اين مسائل را طرح كرده و به مقابله با غزالی رفته است. او فحاشی‌های غزالی را با فحاشی پاسخ داده، اما آنجا كه پای انتقاد و استدلال در ميان است در بسياری موارد به غزالی حق داده است و ابن‌سينا را به كج‌فهمی متهم كرده است. به نظر او كتاب غزالی مباحث الهی را از محل ويژه خويش به در آورده و برای غير اهل آن عرضه كرده است. همين امر باعث شده است كه اين مباحث حالت برهانی خود را از دست بدهند، و به صورت سخنانی جدلی و خطابی درآيند. از اينجاست كه او نه گزارش غزالی را از ديدگاه های فيلسوفان می‌پسندد و نه انتقاد او را از آنها. «اين كتاب را بايد تهافت مطلق ناميد، نه فقط تهافت فيلسوفان».